Dereito ao saneamento: ao fondo á dereita

Un domingo calquera, preto do mediodía, un grupo de amigos reúnese para tomar o aperitivo nun de tantos bares dos nosos pobos e cidades. Alicia, de 5 anos, tira da manga do seu pai e murmura timidamente: "Papá, teño pis". "Claro, agarimo" Luís colle a Alicia da man e busca coa mirada a un dos camareiros. "Perdoe, os baños?. "Se, por alí - sinala - ao fondo á dereita". Por suposto!

En todos os nosos bares, "ao fondo á dereita" ou en calquera outro lugar, hai baños. Máis ou menos limpos, máis ou menos bonitos, pero aí están.  Tamén nas nosas escolas, as nosasbibliotecas, os nosos centros de saúde. E, por suposto, en cada unha das nosas casas.Baños, retretes, lavabos, letrinas... distintos nomes para un lugar discreto e íntimo, para que, aínda que apenas o apreciemos, cúmprase o nosodereito ao saneamento, ofrecéndonos saúde, dignidade e privacidade.

AugA e SANEAMENTO, DOuS DEREitOS RELACIONADOS PERO INDEPENDENTES

Este dereito ao saneamento, que a ONU acaba de recoñecer como un dereito relacionado pero independente ao dereito da auga, non está garantido en todas partes, nin para todos os nenos e nenas do mundo. Máis de 2.400 millóns de persoas seguen sen contar cun baño ou letrina en boas condicións e 946 millóns defecan ao aire libre: no campo, no chan, en calquera parte, moitas veces, sobre todo para nenos e mulleres, con risco para a súa seguridade, a súa saúde e as súas vidas.
 
"En Nixer, ao fondo á dereita non hai nada, porque case non hai cuartos de baño", explícame Pilar Palomino, especialista en WASH de UNICEF Nixer. "Nixer é o segundo país coa taxa de defecación ao aire libre máis alta do mundo, só despois de Eritrea. O 73% da poboación nixerina defeca ao aire libre cada día, onde pode."
 
O saneamento, un asunto un tanto escatológico do que a miúdo nos resulta incómodo falar, é fundamental para a saúde dos nenos e nenas, xa que aínda hoxe, a diarrea, moi vinculada coa falta de hixiene, saneamento e auga, é unha dasprimeiras causas de mortalidade infantil. E non só iso, senón que lembramos tamén que un saneamento adecuado é un factor crave para reducir a desnutrición infantil: sen saneamento aumentan as diarreas e os parasitos intestinais. 
 

MADAGASCAR: O 60% DOS NenOS CON DESNUTRICIÓN CRÓNICA DEFECAN Ao AIRE LIBRE

Así nolo explica desde Madagascar Silvia Gaya, responsable de Auga, Saneamento e Hixiene de UNICEF nese país: "Madagascar é o 4º país do mundo con máisdesnutrición crónica e isto está estreitamente ligado á defecación ao aire libre, que practican 11 millóns de persoas. O 60% dos nenos que sofre desnutrición crónica son nenos que defecan ao aire libre. É dicir, non utilizar unha letrina está estreitamente asociado con outras privacións da infancia, como a desnutrición crónica, e tamén a falta de acceso á auga potable."
 
Afortunadamente, e aínda que non o bastante rápido, esta situación está a cambiar para moitos nenos e nenas, grazas a intervencións con enfoquecomunitario que logran cambios reais e duradeiros que comezan co compromiso das comunidades de construír letrinas, cambiar hábitos e erradicar a defecaciónao aire libre.
 
En Angola, cóntanos Tomás López de Búfala, a certificación dunha comunidade como Libre de Defecación ao aire libre (LDAL) é toda unha festa. A señora Gloria Ecendje, de 61 anos, explica con entusiasmo como esta iniciativa apoiada por UNICEF cambiou as súas vidas. "Antes do proxecto ninguén tiña letrinas na comunidade, e para facer as nosas necesidades camiñabamos ata un lugar oculto; agora xa non temos que camiñar para escondernos, temos un baño na nosa casa como na cidade".
 

MAURITANIA: BAÑOS IMPROVISADOS sobre A AREA quente

Desde Mauritania, David Simón tráenos unha historia moi inspiradora: "Fatoumata ten 6 anos e, para ela, ata fai moi pouco, ao fondo á dereita había area, sol, vento... e máis area. Durante o día camiñaba centos de metros sobre area ardente para atopar un pouco de intimidade detrás dunha acacia. Polas noites dáballe medo, moito medo. Tiña diarreas moi a miúdo e, cando lle doía a tripa, non se afastaba tanto da "khaima" onde viven, e dáballe vergoña...
 
Un día chegaronAhmed e Maimouna, uns animadores que traballan con UNICEF. Cuns xogos moi divertidos conseguiron queFatoumata e os seus pais désense conta daimportancia dunha boa letrina, con auga e con xabón para lavarse. Os pais de Fatoumata (como moitos outros pais do poboado) han autoconstruido unha letrina con trastes vellos e agora están a aforrar para construír pronto una con adobe (queren ser os primeiros do poboado en facelo!)".
 

DEREitO Ao SANEAMENTO: UN LUGAR LIMPIO, CONFORTABLE e SEGURO PARA IR Ao BAÑO

Fatoumata, e todas as nenas e nenos de países como Mauritania, Angola, Madagascar ou Níxer teñen dereito, do mesmo xeito que Alicia, a atopar "ao fondo á dereita" (ou á esquerda ou todo recto) un lugar limpo, confortable e seguro onde facer pis e caca. Así poderán mellorar a súa saúde e a súa resistencia fronte ádesnutrición, a diarrea ou outrasenfermidades.
 
Afortunadamente, cada vez somos máis voces demandando este dereito, recollido tamén no sexto dosObxectivos de Desenvolvemento Sustentable para 2030. En palabras de Ban Ki Moon, Secretario Xeral de Nacións Unidas "aAxenda 2030 comprométenos a renovar esforzos para proporcionar acceso a saneamento adecuado en todo o mundo".
 
E volvendo aos bares, ás miñas compañeiras e compañeiros de UNICEF en Nixer, Madagascar, Angola, e Mauritania; moitísimas grazas e débovos unha rolda.
 
Post escrito por Branca Carazo, responsable de programas de UNICEF Comité Español