Acordo Unión Europea-Turquía: onde están os nenos?

Hoxe celébrase o Día do Pai. E, mentres escribo estas liñas, non podo deixar de pensar en todos eses pais (nais tamén) que fuxiron do seu país buscando un futuro mellor para os seus fillos, un lugar seguro na Europa dos valores e os dereitos. Onte finalmente, os líderes europeos chegaron a un acordo, un intento de solucionar a chegada incesante de familias que foxen da guerra e a pobreza.

Lin o texto unha e outra vez. Busquei e non atopei. Nin unha soa vez menciónase, no texto da Declaración oficial do Acordo UE-Turquía, a presenza e a especial atención e protección que necesitan os nenos nesta crise humanitaria sen precedentes desde a Segunda Guerra Mundial. Todos sabemos que cada vez máis e máis nenos lanzáronse ao mar empuxados pola desesperación e o instinto de supervivencia. Sós ou acompañados pola súa familias ou parentes. Son xa o 40% dos que chegan e dos que están. Moitos miles, demasiados.

os nenos e as nenas, os máis vulnerables ante a crise

Todos vimos fotos de nenos na guerra, nenas nas lanchas, nenos nas vías, nenas no barro, nenos nos valos, nenas no río, nenos na praia, demasiados. Entendemos a magnitude desta crise mirando os seus rostros e as súas miradas, e tamén escoitando os seus prantos e, ás veces os seus berros, os dos máis pequenos. Mostráronnolos organizacións, xornalistas, artistas, socorristas, persoas que foron testemuñas directas desta terrible traxedia.

Desde setembro de 2015, afogáronse no mar unha media de 2 nenos cada día. Máis de 17.000 nenos están agora mesmo bloqueados en Grecia. Non sabemos cantos o estarán nalgún outro punto da fronteira sen poder dar un paso á fronte ou retroceder. Sen auga suficiente, sen comida adecuada, sen mantas, sen calcetíns secos nin zapatos de reposto en moitas ocasións. Sen xoguetes, nin lapis. Sen moitas respostas ás súas preguntas insistentes e desesperadas. E a resposta expresa segue sen chegar.

Aplaudiramos hai dous días o compromiso dos deputados españois para promover a protección urxente para os nenos no novo "plan europeo anti-crise", pero isto non se produciu, polo menos no papel. E se no papel non está... que pode pasar? Na Declaración fálase de "grupos vulnerables", si, pero só para explicar como e cando os sirios refuxiados en Turquía van trasladarse a Europa, e sempre suxeito a que o mesmo número de sirios sexan retornados de Europa a Turquía. Pero non se menciona aos grupos vulnerables cando se aborda o retorno das persoas que empecen a chegar a Grecia a partir de mañá.

Que ocorrerá se chega un neno só ou unha nai embarazada con tres fillos pequenos? Examinarase nuns días a súa demanda de asilo, decidirase e enviaralla de volta co posto como vai ocorrer co resto de persoas? Cadrar, o que se di cadrar, non cuadra. E tratándose de nenos, moito menos. A Convención sobre os Dereitos do Neno, asinada por todos e cada un dos países que participaron en leste "plan anti-crise", é contundente neste sentido: toda decisión relacionada cun neno (incluídas as relacionadas coas migracións e o asilo) ten que ter en conta que é o que máis lle convén ao neno, o chamado "principio do interese superior do neno".

Crise de refuxiados: que é o que máis lles convén a estes nenos

E que convén máis a estes nenos? Eu creo, coa Convención na man, que esta pregunta non pode nin debe responderse sen escoitarlles antes a eles. Atreveuse alguén a preguntarlles? Atreveríase alguén a facelo? Hai que seguir buscando solucións, por suposto. Pero estas non poden atoparse á conta de cambiar nadiña de nada do esquema de protección internacional e europeo que todos decidimos usar para permitir aos nenos ser nenos. Unha solución válida só pasa por:

Garantir que todos e cada un dos nenos e nenas teñan dereito a pedir protección internacional e que a súa demanda trátese individualmente e tendo en conta como vive un neno o conflito e a persecución.
Non proceder nunca ao retorno de nenos se a decisión leva que se violen os dereitos que lle recoñece a Convención: dereito a vivir, crecer sans, ir ao colexio, estar coa súa familia, ser escoitados e ter garantías legais... A lista é longa.
Asegurarse que ningún neno vai ser privado de liberdade por culpa do seu status migratorio no país de destino, tránsito ou o lugar onde se retorne.
Garantir que os nenos e as súas familias poden chegar a través de vías legais e seguras, como a reunificación familiar, os visados humanitarios ou as bolsas escolares. É o único modo de que o seu destino non caia en mans de traficantes ou redes de trata de seres humanos.

A solución tampouco vale se, amparados en que son inmigrantes en situación irregular, os nenos e nenas non son tratados como o que son. Non importa de onde veñan, onde estean ou porque estean aquí. Os nenos son, ante todo e sobre todo nenos, e todos teñen os mesmos dereitos e a todos correspóndenos respectalos. Non podemos permitir que as políticas migratorias e as súas tecnicismos "perviertan" unha das palabras máis belas, máis prometedoras, pero tamén máis fráxiles que existen: a infancia destes nenos e nenas.

Estamos preparados para todo iso? Probablemente non, pero temos que empezar a traballar xa na dirección adecuada para poder estalo canto antes. Non podemos esperar, os nenos e as nenas non poden esperar. Seguiremos moi pendentes de todo este proceso porque é noso deber como organización defensora dos dereitos de todos os nenos en todo momento e en calquera lugar.

Post escrito por Sara Collantes, especialista en Migracións de UNICEF España.