Cumio da Nena: o matrimonio antes dos 18 anos arruína a infancia de 700 millóns de nenas
Post de Sara Collantes Mateos, responsable de Políticas de Infancia e Desenvolvemento UNICEF España
Este post foi publicado orixinalmente en Euractiv.es o 22 de xullo de 2014
Onte celebrouse en Londres o Cumio da Nena.
Un gran número de organizacións, responsables políticos, expertos e activistas déronse cita para dúas cousas: dar a coñecer a tremenda realidade que teñen que afrontar cada día millóns de nenas no mundo, só por ser nenas, e lanzar unha chamada á acción.
Gloria Tia, de 17 anos, vive en Ghana. Escapouse tres veces para evitar casar á forza. A primeira con 10 anos, a idade que teñen en España as nenas que fan a Primeira Comuñón. É forte isto.
Matrimonio infantil: Níxer á cabeza en incidencia
Aínda que o matrimonio infantil tamén afecta aos nenos, as nenas teñen un risco moito maior. 700 millóns de mulleres no mundo casaron antes dos 18 anos. 250 millóns (máis de 1 de cada 3) fixérono antes dos 15. África Subsahariana e Sur de Asia lévanse a palma e Níxer está á cabeza, cunha incidencia do matrimonio infantil do 77%. Unha cifra para resaltar en grosa. En Centro América e Caribe tamén hai moitos casos. A porcentaxe en Nicaragua e República Dominicana supera o 40%.
Neste terreo, hai que falar moi claro e sen eufemismos. Obrigar unha nena a casar antes dos 18 é unha violación dos seus dereitos fundamentais e ten consecuencias de por vida. Con todas as letras.
Como pasa co traballo a idades temperás, o matrimonio é un auténtico "destrúe infancias". As nenas cambian o canto de xogos pola cociña, os libros polos bebés, o seu príncipe azul por un señor maior descoñecido e os seus sonos de futuro por un embarazo non desexado.
De súpeto un bo día teñen que despedirse dos seus compañeiros de clase para casar con homes que poderían ser os seus pais ou os seus avós. Din adeus á luz e as oportunidades de futuro para encerrarse entre catro paredes e comezar unha vida sen aire, illadas do mundo e asumindo tarefas propias da idade adulta.
As nenas casadas adoitan ter unha carga pesada de responsabilidade domésticas á par que non teñen pouco ou nada que dicir nas decisións familiares e persoais.
Nos países máis pobres, xóganse mesmo a mesma vida. As complicacións derivadas do embarazo e do parto antes de que o corpo alcance a madureza, constitúen a causa principal de falecemento de nenas entre 15 e 19 anos, bótaos nas poutas da fístula obstétrica e comprometen o seu estado nutricional e o seu desenvolvemento. Se casan a curta idade, teñen tamén un risco maior de ser vítimas de violencia doméstica e de contaxiarse de VIH.
Os seus bebés tampouco o teñen moito máis doado para sobrevivir e crecer con normalidade. Moitos non pesan nin dous quilos e medio cando nacen.
matrimonio infantil: hai pais que queren isto para as súas fillas?
Aquí fan falta matices. É verdade que na maioría dos casos os pais son os malos da película, pero 700 millóns de pais "malvados"? Con estas cifras estamos obrigados a preguntarnos que hai detrás de todo isto.
Hai razóns de todo tipo. Ata hai pais que o fan para protexer as súas fillas de repetidas agresións sexuais nos conflitos. Pero a gran maioría teñen que ver coa pobreza e a falta de acceso á educación das nenas e as súas familias. A probabilidade de que as nenas con escasa educación ou sen ela casen é ata seis veces maior que no caso das nenas que reciben educación secundaria. A escolarización favorece que as nenas sexan vistas como nenas e intégraas nun espazo de relacións no que se expresan e aprenden a cuestionar normas sociais.
A única herdanza que reciben das súas familias moitos nenos do mundo é a pobreza e as nenas son unha peza esencial para conseguir que isto deixe de ser así. Está demostrado que as mulleres que foron nenas cando tiñan que selo e tiveron a oportunidade de ir á escola, alimentan e coidan axeitadamente ás súas familias, valoran que os seus fillos se eduquen e están preparadas para participar plenamente na vida social, social e política das súas comunidades e países.
Gloria Tia vive agora nun internado. Grazas á súa coraxe e aos apoios recibidos por organizacións locais e UNICEF non renunciou ao seu sono de estudar e chegar a ser matrona. É adolescente, pero ten moi claro que rematará o colexio porque quere contribuír a cambiar as cousas no seu pobo. Prosperidade, educación, igualdade, oportunidades. Só así poderemos evitar que ás nenas se lles siga arrancando de raíz a súa infancia.
A historia de Gloria non é a única. As cousas están a cambiar, aínda que non en todos os países. Cada vez hai máis leis que prohiben o matrimonio infantil e campañas de sensibilización dirixidas a pais e comunidades. A taxa de escolarización creceu e os incentivos económicos ás familias para que non se vexan "obrigados a casar a nena" están a botar resultados moi positivos. Pero non basta. Hai que seguir compartindo solucións, fortalecendo relacións e definindo unha estratexia global con suficientes recursos para rematar con esta práctica en todo o mundo e para sempre.
Eu tiven unha infancia feliz, por iso bótoa de menos ás veces. Hai os que non a botarán de menos xamais e que aínda están a tempo de non a perder. É tarefa de todos.