Parteiras e parteiros: axudando a nacer en Bolivia

Post de Blanca Carazo, Responsable de Proxectos de Cooperación de UNICEF España.

Dona Gregoria Calle é parteira tradicional no centro de saúde de Curahuara de Carangas, no departamento de Oruro, oeste de Bolivia. Dende os 15 anos asiches outras mulleres no momento do parto. "A miña tía facíao e a min dende sempre gustoume".

"Teño un ítem", dinos orgullosa. Iso significa que, dende 2007, é funcionaria do Ministerio de Saúde. Nos centros de saúde do departamento de Oruro amedicina tradicional e a biomedicina (como chaman á nosa medicina "occidental") comparten un mesmo espazo; o paracetamol e as infusións de fiuncho conviven nas caixas de primeiros auxilios dos pacientes.


Isto é unha manifestación da estratexia nacional SAFCI: Saúde Familiar Comunitaria Intercultural, coa que o Ministerio de Saúde e Deportes busca achegar a saúde a todas as familias, en especial as máis vulnerables, respectando a riqueza cultural e as tradicións e crenzas dos distintos grupos indíxenas.


Ademais de fomentar o intercambio de saberes, o feito de que parteiras e médicos tradicionais estean nos centros de saúde fai quemoitas familias eliminen as súas reticencias cara ao sistema convencional e se acheguen ao centro de saúde.


Narcisa Condori, que con 18 anos deu a luz hai cinco días, explica que veu a ter a súa filla ao hospital "porque é máis seguro". Pola súa banda, Guillermina Vadillo, que sae do centro coas súas tres fillas menores tras a revisión da pequena, cóntanos que, dos seus cinco fillos, os tres primeiros naceron na casa e as dúas menores no hospital.

 
Ante a pregunta de " E por que coas dúas pequenas veu ao hospital? " responde sen rodeos: "Porque aquí está donaGregoria". Os cinco fillos desta muller naceron coa axuda da bochuda e sorrinte parteira, e ela é a razón pola que, hoxe en día, moitos nenos de Curahuara, non só nacen ben atendidos neste centro, senón que ademais, grazas ás orientacións dadas por donaGregoria, acoden puntualmente ás súas revisións e vacinacións, co que as súas posibilidades de crecer con boa saúde aumentan.

"Eu falo aimará, e por iso confían en min". Non é de estrañar. O aspecto bondadoso e tranquilo da parteira inspira confianza de forma espontánea; seguro que Narcisa se sente moito máis cómoda e tranquila falando con dona Gregoria na súa lingua materna, que intentando contestar ás nosas indiscretas preguntas en español.
 

"ELAS ELIxEN"

Ademais, nestes centros, as salas de parto contan con camas grandes "normais" e tamén cunha padiola de parto "occidental". Aquí as nais elixen como dar a luz: en cuclillas, de xeonllos ou tombadas," explicábanos dona Ruperta, a parteira doutro hospital, en Patacamaya. Segundo nos dixo, a maioría prefiren un parto vertical. "Así a gravidade axuda", indica moi convencida.


En Ucumasi, onde o parteiro é don Cándido Condorichoque, seguen unha lóxica tranquilizadora. "Se todo vai ben, elas deciden" - comenta o Dr. Coca - "se hai algunha complicación, eu tomo o control".


Como outras iniciativas enfocadas aos máis vulnerables, este exemplo de integración da medicina tradicional no sistema de saúde, está a lograr achegar a saúde a todas as familias, grazas ao traballo conxunto do Goberno de Bolivia, a cooperación internacional, os profesionais da saúde e as comunidades.

Outro dos costumes dos habitantes do altiplano boliviano respecto ao nacemento é que toda a familia estea presente no momento do parto. Cre que desta forma o bebé que chega sente dende o principio a calor e a benvida da súa familia. E que mellor benvida que un parto ben atendido e seguro para o neno e para a nai! É sen dúbida, o mellor principio, e unha condición indispensable para algo tan necesario e ineludible como seguir reducindo a mortalidade infantil e materna en Bolivia, que nos últimos 20 anos descendeu nun 46%.