Hoxe, se falamos de educación, falamos dos avós

Os avós, pola súa idade, son os grandes afectados polo COVID-19, e iso afecta á infancia polo lugar que ocupan na súa educación e o seu desenvolvemento. Hoxe, máis que nunca, necesitan sentirnos preto e, por iso, reivindicamos o seu papel como educadores.

24 ABR 2020

As persoas maiores, moitas delas avós e avoas, son o principal grupo de risco do COVID-19. Día a día vemos como son vítimas deste virus e isto obriga a que o seu confinamento sexa máis severo se cabe. Sen poder ter acceso aos seus familiares, separados dos seus fillos e netos, viven a soidade do confinamento pensando que poderían sentir a súa última aperta ou o último bico dos seus netos. A isto súmase que moitos deles non gozan das vantaxes e facilidades que poden dispoñer os seus familiares cun nivel altísimo de hiperconectividade, acceso a plataformas dixitais, redes sociais ou calquera outra ferramenta dixital que poida axudar a soportar esta situación. O contacto humano foi e é o elemento protagonista das relacións cos seus familiares, e agora máis que nunca sería tremendamente reconfortante, pero por desgraza é algo que o COVID-19 quitoulles.

Os avós como referente educativo

Que os avós non teñan contacto cos seus netos supón un gran baleiro emocional para estes, pero non podemos perder de vista como os seus netos perden un gran referente ao seu lado. Os avós xogan un papel importantísimo no desenvolvemento emocional e educativo dos nenos, nenas e adolescentes. O rol dos avós foi evolucionando segundo evolucionaba a sociedade; cada vez xogan un papel máis importante no ámbito familiar, suplindo ou axudando aos pais, pero tamén dando un agarimo moi especial aos seus netos, exercendo de protectores ou sendo un referente no que mirarse para o desenvolvemento de diversas facetas da vida. Nesta evolución non podemos esquecer como, cada vez máis, asumiron o papel de educadores dos seus netos; son parte importante da comunidade educativa, da relación cos centros educativos e apoian aos netos no seu proceso de aprendizaxe.

No momento en que alguén se converte en avó xéstase un novo vínculo familiar, inexistente ata ese momento; convértense nun elo imprescindible na relación entre diferentes xeracións, convértense nunha parte do día a día dos nenos e nenas, da súa educación. Son os seus compañeiros de xogos e os seus confidentes, pero tamén xérase un efecto transformador nas relacións familiares.  Quen ata ese momento foran só pais, e agora son avós, viven unha transformación na relación cos seus fillos, que pasan a ser pais e empezan a comprender moitas actitudes e comportamentos dos seus proxenitores, fortalecendo o vínculo entre eles.

Máis que coidadores: educadores

O COVID-19 aféctanos a todos, pero dunha maneira especial aos avós, o que priva aos nenos, nenas e adolescentes da posibilidade de gozar de elementos que enriquecen a súa educación e o seu desenvolvemento:

• Transmisión da historia familiar. Os avós dispoñen de información e coñecemento sobre o desenvolvemento e a traxectoria da familia, son o nexo de unión entre xeracións, coñecen as historias dos antepasados familiares (os seus pais e os seus avós) e como transcorreu o devir das novas xeracións (os seus fillos e os seus netos). Os avós teñen a posibilidade de transmitir todas esas experiencias e historias que marcaron a traxectoria da familia, e aos seus netos resúltalles moi atractivo que sexan fonte de coñecemento sobre como foi o desenvolvemento e a educación dos seus pais, coñecen as anécdotas e situacións que os seus pais viviron cando tiñan o seu mesma idade, e isto é un vínculo moi importante entre netos e avós.
• Influencia interxeracional. Os valores da xeración dos nosos avós, en moitas ocasións, están moi afastados dos que rodean aos seus netos, pero o valor que ten a transferencia deses valores, desa filosofía ou experiencia de vida é sumamente importante no proceso de socialización ou no desenvolvemento da identidade do menor. Son elementos que en ocasións saltáronse unha xeración, pero que nestes tempos é importante retomar, e son os avós os que teñen máis posibilidades de transmitilos. 
• Agarimo libre e sen presión. Os avós están máis liberados en canto á presión de educar e á responsabilidade que supón a crianza dun fillo, xa pasaron por iso, o que lles permite centrarse en dar agarimo, en ter un rol máis cómplice e próximo cos seus netos en todo momento. Esta proximidade xera un vínculo moi especial entre avós e netos. Créanse lazos emocionais moi importantes no desenvolvemento dos netos.
• Soporte 24/7. Os avós están aí sempre que se lles necesita. Os ritmos que esixe a sociedade actual aos pais e nais traballadoras, acrecentado na crise actual do COVID 19, entran en confrontación coas necesidades dos fillos, e os avós sempre están aí para cubrilos. Cando un fillo ponse enfermo, cando o noso traballo non nos permite cubrir períodos de vacacións, cando os nosos horarios non son compatibles cos dos nosos fillos… Os avós sempre están aí para cubrir esa ausencia e os netos sábeno e sénteno.
• Labor de mediación. Os conflitos entre pais e fillos son ineludibles no proceso de crianza e educación, máis se cabe canto máis próximos á adolescencia atópanse os nosos fillos. O rol que os avós desempeñan no proceso de mediación é moi importante, intercedendo en moitas ocasións cos pais. Os nenos, nenas e adolescentes ven nos avós unha figura neutral.

En definitiva, non podemos asignar aos avós unicamente un rol de coidadores; recollendo aos netos do colexio ou levándolles a extraescolares, coidalos nos períodos vacacionais ou cando están enfermos,  senón que desempeñan un papel como educadores, a través da transmisión da súa experiencia vital, os seus valores, encargándose en ocasións das relacións cos centros educativos, cos seus profesores, pasando moito tempo cos seus netos achegando sabedoría, transcendencia e sentido común e involucrándose de maneira moi activa no proceso de desenvolvemento de habilidades e competencias dos seus netos para pensar, actuar, traballar...

Os netos tamén educan aos seus avós

Os beneficios da relación entre avós e netos son bidireccionais. Xa vimos o importante que son os avós para os seus netos e o moito que estes achegan ao seu proceso de desenvolvemento e crecemento; pero non é menos importante o efecto que os netos exercen sobre os seus avós. Algúns dos beneficios que a relación entre netos e avós ten para estes últimos, e que, de maneira especial, temos que coidar nestes días tan difíciles de illamento son:

• Os netos son unha ponte cara a unha xeración que dista moito do que os seus avós viviron á súa idade. Axúdanlles a aprender a relacionarse coa tecnoloxía, algo tan importante e necesario estes días.
• Os netos son fonte de actividade, unha motivación para os seus avós, para ser máis activos, para non quedarse na casa…
• Os netos contribúen a superar a sensación de soidade, as carencias de agarimo que moitas veces senten os avós.
• Os netos son a fonte de agarimo que en moitas ocasións deixaron de ser os fillos.
• A proximidade entre os avós e os netos fai que os avós volvan sentirse socialmente integrados, volven sentirse útiles e con responsabilidades que aos poucos foron desaparecendo.
• O rol dos avós como vínculo entre o pasado e o futuro e a transmisión deste coñecemento aos seus netos xera un significado especial á súa traxectoria vital na etapa da vellez que repercute no seu benestar emocional

Que o coronavirus non rompa ese vínculo

Todos estes beneficios, tanto para os avós como para os netos, non se están dando estes días polas limitacións na relación entre eles. A distancia que xera unha chamada ou unha vídeo chamada non pode suplir o contacto directo e físico entre eles. A complicidade non é a mesma a través das pantallas que compartindo un paseo polo parque ou no camiño de volta a casa desde o cole.

A evolución da sociedade levou a que os avós desempeñen novos roles e adiquen cada vez máis tempo e esforzos a estar cos netos (como se desprende da última enquisa de Saúde, Envellecemento e Xubilación de Europa) o papel que os avós desempeñan dentro da familia convérteos en soportes fundamentais para o adecuado funcionamento das mesmas e tamén en alicerces na educación e no desenvolvemento persoal dos seus netos. Isto, en ocasións, supón unha carga desproporcionada para aqueles que se merecen un descanso despois de toda unha vida de esforzo e desgaste, e non sempre somos conscientes diso.

Nos tempos que corren, temos que ter en conta que os avós están a sufrir máis que nunca, están na diana dun virus tremendamente agresivo, senten a necesidade de ter preto ás súas familias por medo a que non poidan volver abrazarlles, e non lles vale con ver aos seus netos e fillos a través dunha pantalla. Isto estalles xerando niveis de tensións moi elevadas, polo que hoxe máis que nunca temos que ser moi xenerosos con eles, que nos sintan preto, que sentan queridos, temos que transmitirlles que todo vai saír ben, e que cando todo este mal soño acabe imos reunirnos e imos darlles todos eses bicos e abrazos que non lles puidemos dar. E todo isto hai que facelo a través do teléfono ou a pantalla, polo que dalgunha maneira temos que facer un esforzo para que lles chegue un pouquiño de todo o que eles nos deron ao longo da súa vida, e temos que ser creativos e orixinais para lograr este fin. En definitiva, temos que estar aí para xerar esperanza e para que sentan parte imprescindible das nosas familias, alicerces do desenvolvemento e a educación dos seus netos e fonte inesgotable de sabedoría.

Hoxe máis que nunca; por aqueles que nos coidaron, educáronnos, ensináronnos, loitaron por nós, polos nosos dereitos… Hoxe máis que nunca, temos que devolverlles todo o que nos deron, e temos que estar aí para eles, para o que necesiten, para o que nos pidan e para o que non nos pidan pero que sabemos que necesitan; téñennos que sentir preto e non se poden sentir sós.