COVID-19: Facer fronte a unha emerxencia educativa

A nosa experiencia en emerxencias en todo o mundo dinos que, xunto ás medidas para resolver o curso escolar en vigor, hai que comezar sen demora a planificar accións que permitan asegurar o dereito á educación a medio prazo.

20 ABR 2020 

O COVID-19 asestou un duro golpe á nosa sociedade. Non hai aspecto da nosa vida que non se vira afectado, de tal forma que nos preguntamos se, cando demos por controlada a ameaza biolóxica, volveremos ao punto no que iniciamos o confinamento ou a unha realidade con novos retos. 

A emerxencia sanitaria está a ter un impacto dramático nas persoas máis maiores, sen esquecer outros tramos de idade, incluídos algúns menores de 18 anos ingresados en hospitais (o 15 de abril representaba ao redor do 0,5% das hospitalizacións totais). A economía proxéctanos cara a un futuro inmediato dunha importante crise social que precisará dun profundo e sincero compromiso cos máis vulnerables. 

O sistema educativo non foi unha excepción. Viuse obrigado a articular un "plan B" da noite á mañá porque a presencialidade e a concentración de persoas nun mesmo espazo, características básicas do noso modelo, víronse condicionadas polas medidas do estado de alarma decretado.

Nestas circunstancias, as familias víronse obrigadas a asumir un novo modelo de relación cunha escola en plena reformulación. Equipamento, conectividade, acompañamento, conciliación laboral…toda unha serie de requisitos que poden truncar o desenvolvemento do dereito á educación e calquera enfoque de equidade e inclusividade. 
Doutro lado, o profesorado adáptase a marchas forzadas a unha metodoloxía que ten unhas claves moi distintas ás que estaban previstas e sobre un proceso no que ten moito menos control do feito educativo, unha vez se perdeu o poder protector da escola.

O valor de compensación social da escola 

Nesta circunstancia fomos capaces de percibir o enorme valor de compensación social que ten a nosa escola, aínda con todas as súas limitacións e carencias (abandono temperá, fracaso escolar, etc.). Esta fase de resposta ante a emerxencia déixanos estampas de familias angustiadas por garantir a súa subsistencia, de profesores afanándose para que ningún alumno se descolgue e facerlles chegar eses aparatos tecnolóxicos que a solidariedade está a mobilizar, dos aplausos das oito que nos conectan e animan. E todo isto, mentres a noso lado os casos de afectados facíanse presentes. Preocupados polo inmediato (finalizar o curso, avaliar, promocionar, etc.) non podemos deixar pasar que o noso mundo máis próximo cambiou e que debemos adaptarnos a unha nova realidade local e global. Que a épica debe dar paso á planificación. E nisto é onde a educación pode ocupar un papel de cohesión social e vertebración da vida comunitaria, e para iso, precisa de axuda e estímulo.

Aspiramos a que nos nosos centros educativos o dereito á educación de nenos, nenas e adolescentes se desenvolva en toda a súa extensión e polo tanto que sexan un lugar onde:

•  Alcancen ao máximo as súas capacidades. 
•  Adquiran os coñecementos, habilidades e valores necesarios para convivir en paz e liberdade nunha sociedade global e sostible. 
•  Compartan un espazo seguro onde as súas necesidades máis elementais se vexan atendidas (alimentación, coidado, protección e participación). 

Pois ben, o COVID-19 golpeou toda esta estrutura e pona en risco, tanto agora como nos próximos tempos. O impacto pon en xaque incluso a axenda para o desenvolvemento sostible, no seu obxectivo de alcanzar unha educación de calidade, inclusiva, equitativa e para toda a vida.

Adoptar un enfoque de emerxencia

 

A nosa experiencia atendendo emerxencias en todo o mundo e en toda circunstancia fainos avanzar que, xunto ás medidas de como resolver o curso escolar en vigor, hai que comezar sen demora cunha batería de accións que permitan asegurar que os dereitos da infancia consagrados polo noso ordenamento xurídico non sufran ningunha diminución e polo tanto é fundamental avanzar en medidas eficaces ante novos brotes ou confinamentos totais ou parciais que se poidan dar ao inicio do próximo curso.

UNICEF España está a trasladar ás autoridades estatais e autonómicas unha serie de recomendacións que se poden consultar no documento "A Educación ante o COVID-19 - Propostas para impulsar o dereito á educación durante a emerxencia" nas que se recollen medidas tanto para paliar o seu efecto no sistema educativo como para utilizar a educación como un elemento clave para superar a crise. 

Esta situación de emerxencia precisa da máxima colaboración de todos. A cooperación entre administracións, familias e sociedade civil, e diriamos, ata a súa complicidade, deben estar ao servizo dun enfoque de dereitos, de non deixar a ninguén atrás. Alí, non podemos esquecernos de nenos, nenas e adolescentes. Facilitarlles información adaptada, incorporar os seus puntos de vista e contar coa súa capacidade transformadora faranos sumar uns aliados valiosísimos e lanzarémoslles unha mensaxe clara, son cidadáns e son parte da solución.